Roślina Cannabis Sativa zawiera ponad 500 różnych składników, w tym ponad 100 unikalnych dla tej rośliny fitokannabinoidów. Te najbardziej znane i przebadane to oczywiście THC (tetrahydrokanabinol) oraz CBD (kanabidiol). To te dwie substancje aktywne są zawsze podawane w składzie leku recepturowego z suszu, w ekstraktach, a także lekach gotowych.

Cannabis Sativa

Wśród pozostałych substancji znajdowanych w konopiach możemy także wyróżnić lotne związki odpowiadające za charakterystyczny zapach konopi (terpenoidy), flawonoidy, aminokwasy oraz kwasy tłuszczowe. Zarówno każdy z tych składników oddzielnie, jak i różne ich połączenia czy proporcje mogą wywierać inne działanie na organizm – tworząc odpowiedni profil terpenowy rośliny, może różnie działać na pacjentów w określonych schorzeniach.

Jeśli skupimy się na wpływie THC oraz CBD na otoczenie, w jakim się znajdują, należy zwrócić szczególną uwagę na interakcje, jakie zachodzą między głównymi substancjami aktywnymi w roślinie.

THC to główny składnik aktywny konopi; jest słabym agonistą receptora kannabinoidowego 1 (CB1) oraz receptora kannabinoidowego 2 (CB2), o niskim do nich powinowactwie. Receptor CB1 występuje najobficiej w centralnym układzie nerwowym. To właśnie dlatego pobudzenie receptora CB1 warunkuje jego działania psychoaktywne.

THC

THC znajdziemy głównie w produktach na receptę, jak:

Susz kwiatów cannabis flos – najbardziej popularny w Polsce, występujący w wielu odmianach
Ekstrakt z kwiatów cannabis extractum normatum – dostępny w aptekach w formie gotowej lub z ekstrakcji aptecznej
Sativex – lek zawierający THC i CBD w formie nabiximoli, wystandaryzowany lek do stosowania w terapii spastyczności w stwardnieniu rozsianym

THC to również substancja poboczna, która występuje w konopi włóknistej, z której najczęściej produkuje się olejek CBD i inne produkty przemysłowe.

CBD

CBD czyli kanabidiol, to druga najważniejsza substancja w roślinie, która została dość dobrze przebadana, a wiele badań klinicznych dzieje się obecnie. Kannabidiol nie wywołuje efektów psychoaktywnych i nie jest do końca określony w prawie europejskim. Każdy kraj inaczej definiuje CBD i ma wiele zastosowań.

Kanabidiol najczęściej stosowany jest w formie olejku CBD, który występuje jako suplement diety. Nie jest to najlepsze rozwiązanie, gdyż z prac empirycznych wielu lekarzy wynika, że CBD ma działanie terapeutyczne, a to w teorii eliminuje go jako suplement diety. Według najnowszych informacji w niedługim czasie CBD czeka sporo zmian, na które wszyscy zajmujący się terapiami konopnymi, czekamy.

CBD stanowi składnik aktywny nie tylko licznych suplementów diety, ale również dwóch leków, które zostały dopuszczone do obrotu na terenie Unii Europejskiej. Pierwszym z nich był Sativex®, zarejestrowany w leczeniu spastyczności mięśni w stwardnieniu rozsianym, który zawiera 2,7 mg THC i 2,5 mg CBD na dawkę.

Drugim lekiem z CBD jest oczyszczony ekstrakt z konopi zawierający CBD (Epidyolex®) jest zarejestrowany w Unii Europejskiej wyłącznie w leczeniu lekoopornej padaczki w przebiegu zespołu Lennox-Gastaut oraz zespołu Dravet. W rzeczywistości jest to wyizolowany 10% olejek CBD, który przeszedł wiele badań klinicznych i został dopuszczony jako lek na terenie UE.

Wchodzi on również w skład wszystkich rodzajów suszu konopnego dostępnych na terenie Unii Europejskiej, jakie możemy kupić w aptekach.

Kannabinoid ten pozyskiwany jest z konopi siewnych, w których – według regulacji Unii Europejskiej – zawartość THC nie może przekraczać 0,2% – 1%. Wszystko zależy od decyzji organów w poszczególnych krajach a np. w Polsce jego maksymalne stężenie to 0,3% THC.

W odniesieniu do zawartości CBD obecnie rynek ten nie jest regulowany – można zakupić produkty z dawką nieprzekraczającą kilku/kilkudziesięciu miligramów oraz produkty zawierające nawet 1,5 g CBD. Jest to wyższa dawka niż maksymalna stosowana w epilepsji (do 20 mg/kg) czy 50-krotnie wyższa niż stosowana w stwardnieniu rozsianym (do 30 mg w przypadku Sativex®).

Tak wysokie dawki mogą prowadzić do potencjalnie niebezpiecznych interakcji zarówno z lekami, takimi jak naproksen czy ibuprofen – jak i innymi ziołowymi suplementami (np. zielem dziurawca) czy pokarmami (np. sokiem grejpfrutowym).

CBD może także wchodzić w interakcje z innymi kannabinoidami, w tym THC.

Interakcje CBD i THC

Interakcje kannabidnoidów stosowanych obecnie w lecznictwie, tj. CBD z THC, oraz potencjalne interakcje połączenia CBD z THC z innymi lekami, to bardzo ciekawe zagadnienie.

Wzorcowym przykładem wykorzystania połączenia tych kannabinoidów jest Sativex®, lek zarejestrowany przez Europejską Agencję Leków (EMA; ang. European Medicines Agency) w leczeniu spastyczności mięśni w stwardnieniu rozsianym. Jest też szeroko stosowany off-label (poza wskazaniami rejestracyjnymi) w medycynie paliatywnej, leczeniu bólu nowotworowego i neuropatycznego.

Sativex® zawiera wysoko oczyszczony ekstrakt z konopi, którego głównymi składnikami są THC i CBD (odpowiednio 2,7 mg i 2,5 mg w dawce); ze względu na śladową obecność innych składników roślinnych oraz odróżnienie ich od rekreacyjnych kannabinoidów nazywane są nabiximolami. Poza badaniami klinicznymi dotyczącymi nabiximoli wiele założeń na temat bezpieczeństwa łącznego stosowania CBD i THC czerpanych jest z opisów skutków stosowania marihuany przez pacjentów.

Interakcje farmakodynamiczne CBD i THC

CBD działa przeciwnie do THC na receptory CB1, antagonizując jego działanie. CBD i THC mogą jednak wchodzić we wzajemne interakcje farmakodynamiczne za pośrednictwem mechanizmów niezależnych od receptorów kannabinoidowych.

Często oba kannabinoidy stosowane są razem, ponieważ zmniejsza to psychoaktywne i anksjogenne działanie THC. Wyniki badań w tej materii są natomiast niejednoznaczne. Postulowanymi korzyściami wynikającymi z łączenia obu tych substancji jest również ochrona przed negatywnymi skutkami stosowania THC na zdolności poznawcze, w tym pamięć, uczenie się i rozpoznawanie emocji. Ponadto, jak wskazują badania eksperymentalne i obserwacyjne, CBD może osłabiać działanie propsychotyczne THC.

Interakcje farmakokinetyczne THC i CBD

Niektóre badania wskazują, że jednoczasowa inhalacja THC i CBD powoduje zwiększenie stężenia THC w surowicy. W innych wykazano, że takie zjawisko ma miejsce wyłącznie, kiedy podanie THC poprzedza podawanie CBD (od 30 min do 24 h przed). Sugeruje się, że u podłoża tej interakcji leży hamowanie degradacji THC na drodze hydroksylacji przez CBD.

Podsumowanie

W ostatnim dziesięcioleciu popularność kannabinoidów i świadomość społeczna na temat ich potencjalnych medycznych zastosowań wyraźnie się zwiększyła. Według prognoz wartość polskiego rynku medycznej marihuany do 2028 r. może przewyższyć 2 mld EUR.

Według prognoz instytucji zajmujących się kanabinoidami (m.in. Prohibition Partners), rynek konopi przemysłowej rośnie tak samo szybko i mocno jak gałąź medyczna konopi. Na rosnącą popularność CBD wpływa intensywna praca firm produkcyjnych, która przekonuje o jego terapeutycznych właściwościach w licznych wskazaniach, obejmujących padaczkę, ból, choroby zapalne, choroby neurologiczne (w tym stwardnienie rozsiane i choroby neurodegeneracyjne) Kannabinoidy, jak THC a w szczególności CBD, pozycjonowane są jako środek o naturalnym pochodzeniu, co jest oczywiście prawdą. Dla wielu osób podobnie jak w przypadku innych roślinnych suplementów stanowi to dowód na jego nieszkodliwość. CBD postrzegany jest również jako bezpieczny w związku z brakiem działań psychoaktywnych, charakterystycznych dla THC.

Jednak złożoność procesów poznawczych dla THC i CBD stanowi wyzwanie dla świata medycyny. Aktualnie trwają badania nad CBD przez duże firmy farmaceutyczne, którego celem jest przygotowanie odpowiedników Epidiolex, który będzie bardziej dostępny dla pacjentów i szerzej stosowany. Bardzo prawdopodobne jest, że CBD będzie występować w formie suplementów diety, leków OTC, a także leku na receptę.

Można się spodziewać, że w przyszłości białe plamy w profilu bezpieczeństwa kannabinoidów, istotnych z medycznego punktu widzenia, będą dobrze poznane, podobnie jak innych leków naturalnego pochodzenia (np. dziurawiec czy żeń-szeń) znanych z dużego potencjału do wywoływania klinicznie istotnych interakcji.